می توان فرهنگ و مدیریت جهادی را به عنوان پیش نیاز جهاد اقتصادی معرفی نمود. زیرا لازمه جهاد اقتصادی وجود مدیران جهادی است. فرهنگ و مدیریت جهادی در برهه ای از انقلاب با عملکرد خوبش توانست مورد عنایت و توجه عام و خاص قرار گیرد. تا جایی که اگر هدف، تلاش بیشتر، سریعتر، دلسوزانه‌تر و با جدیت باشد گفته می‌شود که باید بصورت جهادی انجام گیرد.

جهاد یعنی تلاش و کوشش در راه ارزش های والا...» پس جهاد، فقط جنگ نیست! جهاد به معنی کوشش وسعی است که قدمتی به اندازه قدمت بشریت دارد. جهاد تلاش اعتقادی، خودآگاهانه، همه جانبه، همگانی و همیشگی است. جهاد چه در سطح خرد ( مبارزه با نفس ) و چه در در سطح کلان ( پیکاری اجتماعی برای محو ظلم و بی عدالتی ) از انگیزه‌های درونی افراد سرچشمه می‌گیرد.

قالیباف و اندیشه مدیریت جهادی

مدیریت و کار جهادی، یکی از پررنگ ترین وجوه کاری دکتر قالیباف در رزومه کاری و مدیریتی وی محسوب می شود. انجام طرحها و پروژه های مختلف و طرحهای کلان با امکانات و زمان محدود نظیر بهره برداری از فاز یک پارک ولایت به عنوان بزرگترین بوستان خاورمیانه در ۷۷ روز کاری، گذاشتن روز شمار اتمام پروژه های بزرگ شهری و عمرانی و تعهد به عهد، مدیریت بحران هایی نظیر سیلاب اخیر تهران با الگو گرفتن از سبک مدیریت جهادی و طرحهای مختلف دیگر در حوزه های عمرانی و سازندگی از جمله نمونه های کار جهادی به سبک فعالیت های مخلصانه دفاع مقدس در کارنامه محمدباقر قالیباف محسوب می گردد، که نشات گرفته از همان روحیه جهادی سالهای حضور در عرصه های خون و حماسه در دوران دفاع مقدس است.

قالیباف در رابطه با این فرهنگ غنی و انسان ساز معتقد است: "عشق به دین و ملت و التزام عملی به تدبیر و خرد، عصاره فرهنگ جهادی است، همانطور که آزادی خرمشهر نمونه ای از مصادیق این فرهنگ بوده است. اما موفقیت این الگو تنها به میدان جنگ خلاصه نمی‌شود بلکه این فرهنگ منطق کلی انقلاب و الگوی اساسی ما برای موفقیت در تمام عرصه‌های جامعه است. امروز مهم‌ترین وظیفه ما در گرامیداشت عملی یاد و راه شهدا، تلاش در جهت احیای فرهنگ اصیل جهادی و مبارزه با تحریفات و سطحی‌نگری‌ها نسبت به آن است.”

قالیباف معتقد است که فرهنگ جهادی بر مبنای تعریف حقیقی آن تمام مؤلفه‌های فوق را در بر دارد و ازاین‌رو می‌تواند به بهترین نحو تأمین‌کننده منویات مقام معظم رهبری درخصوص نیل به پیشرفت و عدالت در ایران اسلامی باشد. به اعتقاد محمدباقر قالیباف، هشت سال دفاع مقدس و عملیات رزمندگان اسلام با همه فراز و فرودش به خلق فرهنگی غنی منجر شد، همان تفکری که به‌عنوان فرهنگ پایداری از آن نام می‌برند.

حال به مهمترین ویژگیهای فرهنگ جهادی،که می تواند به عنوان الگوی مناسب مدیریتی برای جهاداقتصادی مطرح شود اشاه می کنیم: مدیرت جهادی شیوه‌ای خاص از علم و هنر هماهنگی جهت تحقق اهداف سازمانی است که رنگ و لعاب جهادی داشته که در آن مدیریت نعمتی برای خدمتگذار به مردم می باشد.

خصوصیات فرهنگ جهادی:

فرهنگ جهادی آداب، کردار و روشهایی در طرز فعالیت، شیوه معاشرت، نوع مدیریت و روش تفکر و اندیشه بوده که با نوع و شیوه روشهای انجام کار در سایر فرهنگها، متفاوت بوده واغلب افرادجامعه براین فرهنگ صحه گذاشته و آن را فرهنگ انسان ساز دانسته و خواستار تعمیم آن به سایر موارد بوده‌اند.

همه باهم بودن:

کلمه «همه باهم» در فرهنگ جهادی به معنی آن است که همه افراد در تحقق اهداف تلاش و تشریک مساعی می‌نمایند.

ایمان و اعتقاد:

یکی از وجوه بارز فرهنگ جهادی داشتن ایمان و پایبندی به ارزشهای دینی است. به همین منظور تلاش در فرهنگ جهادی فقط تلاش مادی نیست،بلکه تعمیم و گسترش ارزشهای دینی، تقید عملی به اخلاق اسلامی و رعایت موازین شرعی و گسترش دستاوردهای انقلاب اسلامی در فعالیتهای جهادگران نمایان است.

اخلاص:

یکی از ارزشهایی که در فرهنگ جهادی نسبت به سایر فرهنگ ها پررنگ‌تر جلوه می‌نماید، اخلاص در انجام وظایف است. اخلاص به معنی پاک کردن نیت از شرک و ریاست و یک امر قلبی و وجدانی است. عمل خالصانه عملی است که فقط به نیت تقرب به خدا صورت می‌پذیرد. اگر در نیت کسی مقاصد دیگری باشد، عمل او خالص و مخصوص خدا نیست. در فرهنگ جهاد هر تلاشی برای قرب خدا انجام می‌شود.

خدمتگزاری:

خدمتگزاری به مردم محروم کشور از آرمانهای مهم فرهنگ جهادی است. توفیق خدمتگزاری به مردم محروم جزء نعمت‌های بزرگ خداوندی شمرده و از انجام آن نه تنها خسته بلکه لذت می‌برند و شکر نعمت را در خدمتگزاری بیشتر و بهتر می‌دانند.

کار مضاعف:

یکی از تفاوتهای فرهنگ جهادی نسبت به سایر فرهنگ ها در میزان تلاش و جدیت آن است. روحیه تلاش، جدیت و ایثارگری تبلور فرهنگ جهادی است. کلمه جهاد تداعی بخش تلاش و جدیت در امور است. اگر بخواهند بگویند که با جدیت و تلاش بیشتری کار کنید می‌گویند که جهادی کار کنید. یکی از مصادیق جهادی عمل کردن،تلاش خستگی‌ناپذیر و جدیت در پیگیری امور است.

همت مضاعف:

همت مضاعف بستری است که موفقیت‌های دیگر نیز از آن حاصل می شود. یکی از عوامل موثر در موفقیت جهاد که به عنوان الگو مطرح گشت همت والای جهادگران بود. همت مضاعف باعث خود باوری می شود،سازمانها و افرادی که خود را باور نداشته باشند دیگران نیز آنها را باور نخواهند نمود. خودباوری از اعتماد به نفس سرچشمه می‌گیرد و اعتماد به نفس نیز چیزی جز تکیه بر همت والا نیست.

فروتنی:

شکی نیست که یکی از مهمترین و برترین صفات و ویژگیهای فرهنگ جهادی فروتنی و تواضع است. فروتنی یکی از ارزشهای مورد احترام و تکریم در جهاد بوده است که محیط و شرایط را برای برقراری صمیمیت و دوستی فراهم می‌نمود.

ترویج انقلاب:

با توجه به نوپا بودن انقلاب اسلامی و از طرف دیگر پایین بودن امکانات و تجهیزات اطلاع‌رسانی، بسیاری از مردم روستائیان با اهداف و ارزشهای انقلاب اسلامی بیگانه بودند جهادگران علاوه بر تلاش‌ مادی در روستاها به عنوان پیامبر انقلاب نقش مهمی را ایفا می‌نمودند. مردم روستابیشترین اطلاعات در مورد انقلاب را از جهادگران کسب می‌نمودند.

کار با مهر:

در جهاد افراد به صورت داوطلبانه مشغول خدمت شدند. یکی از ویژگی فعالیتهای داوطلبانه وجود عشق و مهر به کار است. با مهروعشق کار کردن یعنی با صمیم قلب و شادمانه کار کردن است.انجام کار مهمترین انگیزه برای جهادگران بوده و از نتیجه کار احساس شادمانی می نمودند.

مسئولیت‌پذیری:

مسئولیت‌پذیری در فرهنگ جهاد بسیار بالاست، زیرا فلسفه ورود برخی از نیروهای ارزشی به جهاد به خاطر احساس مسئولیت بوده است. دفاع از کشور و محرومیت‌زدایی از چهره روستاها و انجام کارهای زمین مانده همه نشان‌دهنده  میزان بالای مسئولیت‌پذیری در جهادگران بوده است.

شجاعت و جسارت:

شجاعت و جسارت در فرهنگ جهاد تبلور می یابد. شاید عمده‌ترین دلیل آن را در عدم محافظه‌کاری نظام مدیریتی آن جستجو نمود. شجاعت صفتی بود که امام (ره) در آخرین پیام خود پس از ده سال فعالیت جهاد به آن نسبت دادند و فرمودند: «شجاعت دلیر مردان و شیرزنان جهادی‌مان در جهادمان علیه کفر و بیداد زبانزد خاص و عام است.»

مدیر پروری:

یکی از ویژگیهای فرهنگ جهادی مدیرپروری است. با توجه به فرهنگ جهاد و سایر عوامل موثر و وجود نیروهای با انگیزه و ارزشی، افرادی تربیت یافتند که بعدها سکان بساری از کشتی‌های در باتلاق گیر افتاده را بدست گرفتند.

پویایی و بالندگی:

یکی از تفاوتهای بارزی که می‌توان در فرهنگ جهادی ملاحظه نمود، پویایی، بهبود و بالندگی است. ایستایی، در جا زدن و رضایت به وضع موجود در فرهنگ جهاد مذموم است. فرآیند تغییرات در فرهنگ جهادی همواره تغییر در جهت تحول، بالندگی و بهتر شدن است.